ΔΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ 10Η ΑΠΡΙΛΙΟΥ, ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙΓΗΠΤΙΑΣ Ι.Ν.ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΡΑΦΗΝΑΣ

ΔΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ 10Η ΑΠΡΙΛΙΟΥ, ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙΓΗΠΤΙΑΣ
Ι.Ν.ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΡΑΦΗΝΑΣ

1. Από το αποστολικό ανάγνωσμα (Προς Εβραίους θ΄, 11-14):
1.1. Ο Χριστός ως μέγας αρχιερεύς προσφέρει την λύτρωση δια του αίματός Του, κατά το πρότυπον της Παλαιάς Διαθήκης, της δι΄αίματος τράγων και μόσχων θυσίας.
1.2. Έπρεπε, κατά την Εβραϊκή νοοτροπία, να ικανοποιηθεί ο Θεός λόγω της παραβιάσεως του δοθέντος τω Μωϋσή παρά Αυτού νόμου. Ο Χριστός είναι ο νέος «τράγος» και ο νέος «μόσχος», εις την έννοια ότι ήρε Αυτός εν εαυτώ τας αμαρτίας του κόσμου (Θ, 14), δηλαδή, ενσωματώθηκε κάπως τις συνέπιες και τις επιπτώσεις της αμαρτίας, δηλαδή, της απαρνήσεως και της απομακρύνσεως από τον Θεόν, (που είναι ο φόβος, η θνησιμότητα, το μίσος, η βία, η εκμετάλλευση, ο πόνος, η ασθένεια σώματος και ψυχής), και συμφιλίωσε ούτως το γένος των ανθρώπων μετά του Θεού. Και τούτο, όχι μάλλον εις την έννοια ότι δεν αγαπούσε πλέον ο Θεός την κτίση Του, ή ότι έπρεπε να χυθεί το αίμα του Δικαίου ώστε να ικανοποιηθεί η οργή του Θεού, όπως ήτο τότε εις την κατανόηση της Παλαιάς Διαθήκης (Θ, 17-22), εφόσον εδώ πρόκειται μόνο για έναν εξηγητικό παραλληλισμό του αγ. Παύλου προς εισαγωγή εις τους Εβραίους του μυστηρίου της αρχιεροσύνης και του Παθών του Χριστού, αλλά εις την έννοια ότι, δεδομένης της εν αμαρτία πεσούσης ανθρωπίνης φύσεως, δεν υπήρχε μάλιστα άλλη επιλογή δια τον σεβόμενον την ελευθερία του ανθρώπου Θεόν, παρά να αντιμετωπίσει ο Θεάνθρωπος πάσες τις συνέπιες της αμαρτίας, και λογικώς, η θανατηφόρα βία του ανθρώπου κατά του ανθρώπου, αποτελεί μια κατ΄εξοχήν κατάσταση της μεταπτωτικής συνειδήσεως της ανθρωπότητας. Μόνον ο Χριστός ως Θεάνθρωπος δύναται να κάνει αυτό, διότι Αυτός μόνος «εξουσίαν έχει αφηέναι αμαρτίας», τουτέστι έχει την δύναμη να ενώσει πλήρως την ανθρώπινη φύση με την θεϊκή, δηλαδή, να προσανατολίσει πάλι την ανθρώπινη καρδία και τον ανθρώπινο νουν προς τον αληθινό Θεό και να πραγματοποιήσει ούτως την τελεία συμφιλίωση του ανθρωπίνου και του Θείου (Θ. 9-10) εν τω προσώπω Αυτού. Δεν θέλει ο Θεός να «θυσιάσει» τον Υιόν Του για να ικανοποιηθεί δικανικώς λόγω της παραβιάσεως του νόμου: μάλλον εξ αγάπης αποστέλλει τον Υιόν Του για να αναλάβει πλήρως την ανθρώπινη φύση, ούτως ώστε να την ανυψώσει δια θεώσεως εις τα Ουράνια. Τα Πάθη του Χριστού, δηλαδή, η «αιματεκχυσία» που λέει ο Παύλος (Θ, 22), και ο επακόλουθος θάνατός Του, δεν είναι παρά τα λογικά αποτελέσματα της παρουσιάσεως της πλήρους και ενσαρκωθείσης Αληθείας, που είναι ο ίδιος ο Χριστός, στον ημέτερον κόσμο, ο οποίος εν πολλοίς καταδυναστεύεται από την «λογική» του φόβου, του εκβιασμού, της βίας καθώς και της μεταξύ των ανθρώπων ανήλεου σκληρότητας.
2. Από του Ευαγγελίου το ανάγνωσμα (Μαρκ. ι, 32-45): Εν άλλοις, μας παρουσιάζεται η αντίθεση και σύγκρουση μεταξύ της «κατεξουσιαζούσης εκκλησίας» και της «διακονούσης Εκκλησίας». Πρόκειται δια τον πασίγνωστο πειρασμό της εξουσίας εν τη του Θεού Εκκλησία. Το κύρος και η δύναμις της Εκκλησίας πρέπει να πηγάζουν από την μητρική της διάσταση, που προσφέρει και εγγυάται δια των Μυστηρίων την εν αγάπη και πάση θυσία σωτηρία των τέκνων αυτής, και από το μυστικό της Είναι ως Σώματος του Αναστάντος Χριστού. Αυτό ουσιαστικά συνδέεται με τον στόχο της Εκκλησίας: ο στόχος και η δικαιολογία υπάρξεως της Εκκλησίας δεν είναι, κατ΄ουσίαν, το να «διαπαιδαγωγήσει» τους ανθρώπους κατά μια ηθική έννοια, αυτό είναι αποτέλεσμα, όχι κύριος σκοπός. Ο στόχος της Εκκλησίας δεν είναι η κοινωνική υποστήριξη και την κοινωνική καθοδήγηση, και αυτό μπορεί να είναι πρακτικό αποτέλεσμα της περί της ανθρωπίνης φύσεως γνώσεως της Εκκλησίας και της δίψας δικαιοσύνης, αλλά όχι ο κύριος στόχος της. Σε δύο λόγια, μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι ο κατ’ ουσίαν στόχο της Εκκλησίας είναι η πλήρης κατά χάριν θέωσις του ανθρωπίνου όντος, και κατ’ επέκτασιν, το να γίνει ο Θεός «πάντα εν πάσι», δηλαδή, η πλήρης αποκατάσταση της κτίσεως, ήδη ως «καινής κτίσεως». Για αυτό ο Χριστός θέτει καθαρά ως ουσιώδη τρόπο διοικήσεως του εκκλησιαστικού σώματος το πνεύμα της διακονίας, κατά το οποίον «ος εάν θέλει γενέσθαι μέγας εν υμίν, έσται υμών διάκονος» (ι, 43), εν αντιπαραβολή του πνεύματος της εξουσίας και της καταδυναστεύσεως που επικρατεί εις τους «δοκούντας άρχειν των εθνών» καθώς και εις τους «μεγάλους αυτών» (ι, 42). Τούτο το κυριεύον και κατεξουσιάζον φρόνημα καταδικάσθηκε ρητώς και αποφασιστικώς, όπως ακούσαμεν, υπό του Κυρίου. Δεν υπάρχει αμφιβολία του ότι μια βασική πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Εκκλησία μας, είναι το πώς θα καταφέρει να ανατινάξει έως του αφανισμού και να ξεφορτωθεί μιας και διά παντός αυτό το αβάσταχτο βάρος της ούτως ειπείν «αυτοκρατορικής» διοργανώσεως των δομών της, προς μίαν πιο κατά το Ευαγγέλιο απαραίτητη τροποποίηση των διοικητικών διαστάσεων αυτής, κατά το σχήμα του «διακονήσαι», και όχι του «εξουσιάσαι», και αυτό εξαιτίας του εσχατολογικού γεγονότος ότι, ως ήδη γνωρίζομε, «Εκκλησία» δεν είναι μόνον οι ιεραί σύνοδοι, οι αρχιερείς, οι ιερείς, αλλά παν το πλήρωμα των εν Χριστώ βαπτισθέντων και εν αγίω Πνεύματι δια του χρίσματος σφραγισθέντων δούλων του Θεού, αυτό το πλήρωμα που ο αγ. Πέτρος κάλεσε «γένος εκλεκτόν, βασίλειον ιεράτευμα» (Α΄ Πέτρου, β’, 9) των εν Χριστώ «προφητών, ιερέων και βασιλείων». Εις την Εκκλησία του Θεού, όλοι ανεξαιρέτως είμαστε εν Χριστώ αδελφοί, κατά τον Παύλο, «ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ: πάντες γαρ υμίς είς εστε εν Χριστώ Ιησού» (Γαλ. 3,28). Όταν λησμονείται αυτό, κοιμούμαστε πνευματικά εις την χώρα της λήθης, χάνομε την έννοια, και αποπροσανατολιζόμαστε.
3. Υπέρ της εορτής της αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, της Ισαποστόλου: Η αμαρτία και η μετάνοια έναντι του ελέους του Θεού. Αμαρτία εν γένει και κατ’ ουσίαν είναι η εκουσία ή ακουσία απάρνησις και η απομάκρυνσις του ανθρώπου από τον Θεόν. Αυτό προκαλεί μια ψεύτικη αυτονόμηση του ανθρωπίνου όντος, με τις αυτομάτως ακολουθούσες συνέπιες αυτού, δηλαδή, η θνησιμότητα, ο φόβος, η θλίψις, το άγχος, ο πόνος, η ασθένεια, και ούτως καθ’ εξής. Αυτή η κατάστασις όμως δεν είναι απαραίτητο να συνεχίζεται αιωνίως, υπάρχει μια ουσιώδης επίλυσις του «προβλήματος», δηλαδή η μετάνοια. Τι είναι όμως μετάνοια? Δεν είναι ασφαλώς μεταμέλεια (τόσο που ο άγιος Αντώνιος μας λέει ότι «μηδέ μεταμελού επί πράγματι παρελθόντι» (Βλπ. «Το Γεροντικόν», σ. 2). Δεν είναι σύμπλεγμα ενοχής, αυτό κανονικά παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα μιας ψυχοπαθολογικής καταστάσεως. Δεν είναι απλή αλλαγή συμπεριφοράς και πράξεων, εφόσον αυτό αφορά μόνον εις το πλέον εξωτερικό μέρος του ανθρώπου, και δεν εγγυάται καθόλου ουσιαστικές μεταλλαγές. Μετάνοια βασικά είναι: ριζική μεταμόρφωση του νου κατά την αλήθεια. Για την μετάνοια προηγείται η αντίληψη της αληθείας, συνοδευομένη από την βαθειά συνειδητοποίηση της πραγματικής πνευματικής καταστάσεώς μας. Πρόκειται για μια ριζοσπαστική μεταμόρφωση των περιεχομένων της καρδιάς όπως και της δομής και της ψυχολογικής διαστάσεως του νου. Η μετάνοια είναι η αναγνώρισις της αληθείας και η επακόλουθα αλλαγή που προκαλείται στην ψυχή του μετανοούντος. Για αυτό, η μετάνοια οφείλεται εις την αφύπνιση του πνεύματος, όχι στην προσωπική προσπάθεια και κόπο. Η προσπάθεια και ο κόπος έχουν σαν στόχο την αφύπνιση του πνεύματος, μετά η μετάνοια, δηλαδή, η μεταμόρφωση του νου και της καρδίας απλώς συμβαίνει ως εκ των πραγμάτων, ως φυσιολογικό αποτέλεσμα.
Όμως, αυτή η μετάνοια δεν θα είχε καθόλου νόημα εάν δεν προϋπήρχε εξ αρχής το έλεος του Θεού. Τι είναι όμως το έλεος του Θεού? Το έλεος του Θεού δεν είναι παρά η ουσιαστική ενέργεια του Είναι Του εφ’ ημάς, δηλαδή, της απεριορίστου αγάπης του Θεού έναντι του πεπτοκότος ανθρώπου. Δεν είναι μάλιστα ένα συναίσθημα (δεν υπάρχουνε συναισθήματα εις τον Θεόν επειδή εις Αυτόν ουσία και ύπαρξις αποτελούν ακριβώς το ίδιο πράγμα), αλλά είναι ο τρόπος του Είναι του Θεού. «Αγάπη εστί ο Θεός». Και το έλεος του Θεού δεν είναι παρά η συνεχής και ενιαία ενέργεια της ίδιας της ουσίας Αυτού.
Για αυτό, η ουσιώδης έννοια της Μεγάλης Εβδομάδος, δεν είναι διόλου η καλλιέργεια θλιβερών συναισθημάτων, ούτε να εκφράσουμε, όσο ωραίο που δύναται να θεωρείται, τον πόνο και την λίπη μας –την δήθεν συμπόνιά μας- έναντι του σταυρωθέντος Χριστού, αλλά όλο το αντίθετο: η Μεγάλη Εβδομάδα καλεί όλους μας εις την συνέπεια μπροστά στην αλήθεια, εις την ειλικρινή μέριμνα υπέρ των για πολλούς λόγους υποφερόντων, των πτωχών, των αδικουμένων, των σκλαβωμένων –επειδή ακόμη και σκλαβιά ασκείται στον σύγχρονο καθ’ ημάς κόσμο-, στην καθολική και παγκόσμια προσευχή και πνευματική φροντίδα, εις την υπέρβαση και την ακύρωση της αδιαφορίας, εις την ενσυνείδητη συμμετοχή εις την ριζική και θεία ελευθερία που οδήγησε τον Χριστό εις τον σταυρό, εις την άνευ όρων αγάπη, που ανοίγει τας θήρας παραδείσου, δηλαδή, της πλήρους ενώσεως με τον Θεό, και δια αυτού, με τον σύμπαντα κόσμο… Αυτό είναι το δύσκολο. Εάν κάνουμε πνευματικές θυσίες δια αυτό είναι, εάν κάνουμε την νηστεία, δια αυτό είναι, εάν πλησιάσουμε τα μυστήρια της Εκκλησίας, δια αυτό είναι. Ούτε οι θυσίες, ούτε οι νηστείες, ούτε τα μυστήρια είναι αυτοτελή: ο σκοπός και ο στόχος όλων τούτων είναι όμως σαφείς: η ενότητα με τον Θεό, η ολοκλήρωση του είναι μας (εις την επανένωση εικόνας και ομοιώσεως), και το να γίνει ο Θεός πάντοτε «τα πάντα εν πάσι».
Π. Αθανάσιος Γιάννες
Ραφήνα,
Ελλάς,
9 Απριλίου του 2011.